Masz prawo wiedzieć

Planujecie dziecko, odwiedź lekarza

Warto przed zajściem w ciążę odbyć wizytę u ginekologa, by przekonać się, czy wszystko jest w porządku. Jakie badania czekają przyszłą mamę jeszcze przed zajściem w ciążę? – Przede wszystkim należy sprawdzić, czy kobieta nie ma którejś z chorób odzwierzęcych, czyli zrobić badania na boreliozę, chlamydię, krztusiec, różyczkę, toksoplazmozę i cytomegalię – mówi raciborski położnik dr n. med. Marceli Klimanek. – Oczywiście konieczne są też cytologia i diagnostyka czystości pochwy oraz kanału szyjki macicy – dodaje. Podstawowe badania krwi, moczu i poziomu glukozy pozwolą stwierdzić, czy kobieta nie ma anemii i skłonności do cukrzycy.

Nie tylko położnika warto odwiedzić przed zajściem w ciążę. Przydatna jest też wizyta u stomatologa, bo chore zęby mogą źle wpływać na zdrowie przyszłej mamy. Jest jeszcze szczepienie na żółtaczkę typu B (trzykrotne szczepienie, które należy zacząć wykonywać już pół roku przed poczęciem). – Warto je zrobić, bo nigdy nie wiadomo, czy kobieta urodzi siłami naturalnymi czy ciąża zostanie rozwiązana poprzez cięcie cesarskie. Oczywiście szczepić należy się po wykluczeniu infekcji – mówi Klimanek.

Lekarze radzą też, by przed planowaną ciążą zacząć zażywać kwas foliowy. – Zapobiega on wadom cewy nerwowej – dodaje ginekolog. W przypadku, gdy przyszła mama zażywała leki antykoncepcyjne, powinna odstawić je na kilka miesięcy przed zajściem w ciążę.

A gdy już test ciążowy wskaże wynik pozytywny i chcemy upewnić się, czy jest to wynik prawdziwy, można zrobić badanie beta HCG, które dostępne jest m.in. w laboratorium szpitalnym i Regionalnym Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa w Raciborzu.

To tylko początek...

W czasie pierwszej wizyty u ginekologa kobietę, która zaszła już w ciążę, czeka dość dokładny wywiad położniczy, w którym padną pytania o przebyte choroby i zabiegi operacyjne. – Pozwala nam to rozpoznać, czy ciąża może być zagrożona i czy pacjentka wymaga szczególnej ostrożności – wyjaśnia lekarz. Oczywiście ważne, by sprawdzić, jaką mama ma grupę krwi i jakie jest jej Rh. W przypadku Rh- trzeba też sprawdzić Rh przyszłego taty, bowiem, gdy ten miałby Rh+, istnieje obawa wystąpienia konfliktu serologicznego. Poza tym badania cytologiczne i ocena wydzieliny pochwowej, morfologia krwi, mocz, poziom cukru we krwi, badanie piersi, wzrost, waga i BMI (indeks wagi) oraz WR, czyli wykrywanie kiły i Hbs – sprawdzenie, czy nie jest się nosicielką wirusa żółtaczki wszczepiennej, to kolejne badania, które czekają ciężarną.

Warto też poddać się badaniom na toksoplazmozę i cytomegalię, jeśli nie zrobiło się tego przed ciążą. Te badania robione są bezpłatnie w raciborskim szpitalu dla kobiet mieszkających na terenie powiatu raciborskiego. Muszą mieć tylko skierowanie od swojego lekarza.

Na pierwszej wizycie ginekolog określa również, który to tydzień ciąży i ustala wstępnie termin porodu. Zalecane jest też badanie na obecność wirusa HIV, oczywiście za zgodą pacjentki.

Krew i mocz to podstawa

Kobietę, która zaszła już w ciążę czeka co miesiąc wizyta u położnika ginekologa, podstawowe badanie krwi i moczu. W czasie ciąży przynajmniej 3 razy wykonane zostanie USG. – Swoim pacjentkom robię badanie USG w trakcie każdej wizyty, nie szkodzi ono dziecku ani mamie – mówi Klimanek. Pomiar ciśnienia, wagi ciała i tętno płodu to czynności, które czekają kobiety przy każdej konsultacji z położnikiem.

Dla kogo badania prenatalne?

Badania prenatalne zalecane są w przypadku, gdy kobieta jest po 35 roku życia, lekarz ma wątpliwości, co do prawidłowego przebiegu ciąży, gdy w rodzinie wystąpiły choroby genetyczne lub gdy matka urodziła chore dziecko wcześniej.

Badania genetyczne są refundowane kobietom powyżej 35 roku życia lub z obciążeniem genetycznym. Pacjentka musi posiadać skierowanie ginekologa położnika.

Poród rodzinny

A jak przygotować się do porodu? Jeśli ma to być poród rodzinny, mamy jedną wskazówkę dla przyszłych ojców. Należy pamiętać, że przyszły tata powinien ze sobą zabrać zmienne obuwie i ubranie, najlepiej w jasnym kolorze. Niektórym mężom zdarza się o tym zapomnieć.

(JaGA)

Badania USG 3D 4D
Jastrzębie Zdrój
Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej MEDICUS, Jastrzębie Zdrój ul. Dworcowa,
tel. 032 4764555, USG 3D i 4D – koszt każdego badania 150 zł.
Ruda Śląska
Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Genom (Fundacja Godula Hope), ul. 1 Maja 339, tel. 032 244 46 63, Ruda Śląska – koszt badania od 200 do 220 zł.
Katowice
Provita w Katowicach, ul. Żelazna, tel. 032 258 02 77 – koszt badania od 150 do 180 zł.
Zabrze
Klinika Perinatologii i Ginekologii Ś.A.M. w Zabrzu, ul. Traugutta 6, tel. 032 370 41 40 – badania zawieszono do sierpnia.
Żory
Gabinet Ginekologiczny, Aleja Wojska Polskiego 11a lok. 2 w Żorach – koszt badania 180 zł.
tel. 032 43 43 036.

Sonda

Agata Rajwa – mama 2 dzieci
W czasie ciąży robiłam tylko badania podstawowe. Lekarz nie wysłał mnie na nic dodatkowego. Na toksoplazmozę nie musiałam robić badania, bo przy pierwszym dziecku miałam. O badaniach prenatalnych nie myśleliśmy, wolałam nie wiedzieć o niczym złym.

Danuta Adamczyk – mama 4 dzieci
Badania na toksoplazmozę i cytomegalię robiłam, ale prywatnie, sama poszłam. Byłam też w Zabrzu na badaniu trójwymiarowym, dostałam płytkę i zdjęcia. Zdecydowałam się na nie po rozmowach na oddziale z innymi pacjentkami. Zrobiłam je, by się uspokoić.

Magdalena Głowacz – mama 2 dzieci
Lekarka wysłała mnie na badania na toksoplazmozę i cytomegalię. Nie wiedziałam o możliwości zrobienia tych badań, lekarka mi je zaproponowała. Nie było żadnych zagrożeń, więc nie wysyłała mnie na badania prenatalne. Miałam robione badania podstawowe, co 3 tygodnie chodziłam do ginekologa.

Maria Wieczorek – mama 2 dzieci
W 20. tygodniu ciąży byłam na specjalnym USG w Żorach. Było to badanie płatne, kosztowało 200 zł i trwało ok. 20 min. Lekarka powiedziała mi o nim. Był to dla mnie stres, ale przekonano mnie, że obecnie technika posunięta jest tak, że wiele schorzeń można leczyć już przed narodzinami dziecka. Dostałam też skierowanie na toksoplazmozę i cytomegalię.

Ewelina Miensopust – mama 4 dzieci
Dostałam skierowanie na badania na toksoplazmozę i cytomegalię, ale o prenatalnych badaniach nic mi nie mówiono. Raz w miesiącu chodziłam na badanie ogólne do mojego ginekologa, a przez moment, gdy ciąża była zagrożona, częściej.

Maria i Roman Karnowkowie
cieszą się z narodzin drugiego zdrowego synka, któremu dali na imię Fabio. Szczęśliwie urodził się on 9 kwietnia w raciborskim szpitalu. – Co miesiąc miałam wizytę u doktora, co 2 miesiące USG, przy każdej wizycie kontrola krwi i moczu. Robiłam też badania na toksoplazmozę i cytomegalię, natomiast na badania prenatalne nie zdecydowałam się, ponieważ nie było żadnego zagrożenia – wspomina Maria Karnowka.

Kalendarz przyszłej mamy

Badania laboratoryjne pozwalają na ocenę prawidłowości przebiegu ciąży. Powinno się je wykonywać nawet wtedy, gdy ciąża przebiega prawidłowo. Nie wszystkie są refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia, ale można je wykonać bez skierowania na własny koszt. Wystarczy wiedzieć tylko, które i w jakim tygodniu ciąży.
Do 10 tygodnia ciąży: pierwsza wizyta u ginekologa położnika, najlepiej pomiędzy 7 a 8 tygodniem. Badania obowiązkowe dla każdej mamy w tym czasie to m.in. określenie grupy krwi, morfologia, ogólne badanie moczu, stężenia glukozy we krwi oraz odczyn WR, który pozwala wykryć bakterię wywołującą kiłę. Za te nie trzeba płacić. W tym czasie powinno się odbyć także konsultację stomatologiczną oraz według rekomendacji ministra zdrowia wykonać płatne badanie na: HIV – 25 zł, zapalenie wątroby typu C – 30 zł, toksoplazmozę – 45 zł i różyczkę – 50 zł.
11 do 14 tygodnia ciąży: w tym okresie lekarz wykonuje USG. Badanie robione jest obecnie  rutynowo u kobiet ciężarnych. Za jego pomocą możliwe jest nie tylko potwierdzenie istnienia ciąży, ale również wykrycie wszelkich nieprawidłowości rozwoju płodu czy też zagrożeń powikłań przebiegu ciąży i życia płodu. Najczęściej wykorzystywane są aparaty z metodą obrazowania 2D. Coraz częściej jednak wykorzystuje się także nowoczesny sprzęt 3D i 4D. USG genetyczne wykonywane w tym okresie pozwala wykluczyć np. zespół Downa. Powinno być połączone z tzw. testem podwójnym PAPP-A, który wykonuje się z pobranej krwi. Badanie kosztuje od 80 do 150 zł.
15-20 tydzień ciąży: obowiązkowo wykonuje się morfologię krwi, badanie ogólne moczu.
Jeżeli wątpliwości dotyczące wad rozwojowych płodu pojawiły się dopiero po 14 tygodniu, można wykonać potrójny test: beta HCG, Estriol, AFP. Badanie jest płatne i kosztuje około 80 zł. Powinno być połączone z USG genetycznym.
21-26 tydzień ciąży: obowiązuje badanie stężenia glukozy po doustnym podaniu glukozy, badanie USG i ogólne badanie moczu. Badanie zalecane, czyli płatne, na toksoplazmozę u kobiet z wynikiem ujemnym w I trymestrze.
27-32 tydzień ciąży: obowiązkowa morfologia, ogólne badanie moczu, badanie USG i badanie pozwalające na wykrycie przeciwciał odpornościowych, co umożliwia wczesne rozpoznanie konfliktu serologicznego między matką i płodem.
33-37 tydzień ciąży: Oprócz obowiązkowej morfologii i badania moczu warto wykonać płatny posiew bakteriologiczny, w tym również na paciorkowce hemolizujące, czyli GBS. Nie wywołują one żadnych dolegliwości u matki, ale mogą być śmiertelne dla noworodka. Koszt badania wynosi 20 zł. Jeżeli zostaną wykryte bakterie, trzeba doliczyć 10 zł za antybiogram.
38-39 tydzień ciąży: obowiązkowe badanie moczu.
Po 40 tygodniu: zalecane badanie USG.
Ponadto podczas każdej wizyty kontrolnej lekarz wykonuje badanie ginekologiczne, mierzone jest ciśnienie krwi, waga ciała. Od 21 tygodnia aż do rozwiązania dodatkowo ocenia się czynności serca płodu.

Twoje prawa
Każda kobieta, będąca pod opieką poradni ginekologiczno-położniczej, ma prawo do określonego pakietu badań diagnostycznych. W wykazie badań wykonywanych podczas ciąży znajduje się m.in. grupa krwi, morfologia krwi, badanie poziomu cukru we krwi, badanie moczu, badanie ultrasonograficzne (USG). Lekarz ginekolog kierujący na badania ma obowiązek wskazać miejsce, w którym pacjentka wykona je bezpłatnie.
Kobieta w ciąży i  w okresie połogu (6 tygodni po porodzie) ma prawo do nieodpłatnych, dodatkowych świadczeń zdrowotnych lekarza dentysty oraz materiałów stomatologicznych stosowanych przy udzielaniu tychże świadczeń, na przykład plombach światłoutwardzalnych.   Mowa m.in. o leczeniu endodontycznym (kanałowym) wszystkich zębów (ubezpieczeni dorośli mają prawo do bezpłatnego leczenia kanałowego jedynie przednich zębów).
Prawo do bezpłatnej opieki lekarskiej w okresie ciąży, porodu i połogu przysługuje również kobietom, które nie są ubezpieczone.  Koszt tych świadczeń jest finansowany z budżetu państwa.
Kobiety zameldowane na terenie powiatu raciborskiego mogą skorzystać z bezpłatnych badań na toksoplazmozę i cytomegalię, wykonywanych w raciborskim szpitalu. Muszą mieć jedynie skierowanie od lekarza.
Kobiety w ciąży powyżej 35 roku życia mają prawo żądać skierowania na bezpłatne badania prenatalne, refundowane przez NFZ.

CO TO JEST?
Odpowiada Lech Dudarewicz - ginekolog położnik, dr nauk med., Zakład Genetyki Instytutu Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzi (www.maluchy.pl)

2D:  Podstawowa część badania USG ciąży odbywa się w obrazie dwuwymiarowym (tak zwanej prezentacji B), na którym obserwujemy przekroje wnętrza macicy i zarysy ciała płodu wraz z obrazem jego narządów wewnętrznych. Jest to najważniejsza część badania, umożliwiająca ocenę wielkości i kształtu różnych części ciała płodu, struktur anatomicznych, łożyska, ilości wód płodowych. Nowszej generacji aparaty USG umożliwiają również ocenę przepływu krwi (badanie dopplerowskie) przez różne naczynia płodu i matki, dostarczającą bardzo ważnych informacji o funkcji serca, łożyska i innych narządów, i o dobrostanie płodu.

3D: Nowocześniejsze aparaty USG umożliwiają trójwymiarową rekonstrukcję obrazu płodu i wnętrza macicy, nawet w czasie rzeczywistym, uwidaczniającą ruchy płodu. Dzięki badaniu trójwymiarowemu 3D możliwe jest nie tylko uzyskanie pięknego obrazu dziecka zrozumiałego dla obserwującej badanie kobiety ciężarnej, ale również uzyskanie przekrojów anatomicznych niedostępnych w badaniu dwuwymiarowym, ułatwiających rozpoznanie wad wrodzonych.

4D: Tak zwane obrazowanie 4D to obrazowanie trójwymiarowe w czasie rzeczywistym, umożliwiające obserwację ruchów płodu, pracy serca, dostarczające wielu informacji niedostępnych w badaniach tradycyjnych, dostępne na najnowocześniejszych aparatach. Dzięki temu badaniu łatwiejsze jest uwidocznienie pewnych cech płodu, które mogą świadczyć o różnych chorobach, między innymi genetycznych. Najnowsze doniesienia wskazują, że niewielkie (w sensie rozległości) wady wrodzone, takie jak rozszczepy wargi, podniebienia, polidaktylia (dodatkowe palce), zniekształcenia dłoni i stóp, niewielki rozszczep kręgosłupa można bardziej miarodajnie ocenić dzięki obrazowaniu 4D.