Rak, który upodobał sobie mężczyzn

Czynnikami rozwoju komórek nowotworowych w prostacie są wiek, choroby zapalne gruczołu krokowego, dieta, kolor skóry, mutacje genowe, ekspozycja na długotrwałe promieniowanie jonizujące. Wieloletnie badania morfologiczne tkanek stercza pokazały, że zachorowalność na nowotwory złośliwe w prostacie wyraźnie wzrastają wraz z wiekiem. Bardzo rzadko spotykać można komórki nowotworowe u mężczyzn poniżej 50. roku życia.

Jak chronić się przed zachorowaniem

Nie ma możliwości, aby całkowicie uniknąć pojawienia się raka stercza. Można jedynie starać się opóźnić pojawienie się nowotworu lub spowolnić jego rozwój. Sposobami na to są aktywność fizyczna do późnego wieku, odpowiednia dieta, unikanie rozwoju przewlekłych stanów zapalnych układu moczowego, odpowiednio częste badania antygenu sterczowego – PSA oraz wizyty u specjalisty urologa w przypadku, kiedy w rodzinie u najbliższych, czyli u dziadka, ojcach czy brata wystąpił rak prostaty.

W diecie powinno ograniczyć się spożycie czerwonego mięsa, natomiast jak najbardziej wskazane są warzywa, takie jak: pomidory, brokuły, czosnek, pestki z dyni, rośliny strączkowe, owoce i ich pochodne, np. granaty i sok z granatów oraz ryby, białe mięso, zielona herbata i czerwone wino.

Rak stercza przez długi czas przebiega bezobjawowo. Początkowo pojawiają się niewielkie dolegliwości dysuryczne, jak spowolnienie strumienia moczu oraz częstsze mikcje i pobolewania w podbrzuszu związane z zaleganiem moczu. Objawy takie są charakterystyczne dla przeszkody podpęcherzowej najczęściej związanej z łagodnym przerostem stercza.

W chwili, gdy w moczu lub nasieniu zaczyna pojawiać się krew, kiedy zaczynają się bóle w kroczu lub bóle kostne, to wtedy koniecznie należy udać się do specjalisty celem wyjaśnienia tych objawów.

Najprostszym badaniem, nadal praktycznie żadnym innym nie zastąpionym jest ocena palpacyjna stercza przez odbyt, tzw. badanie per rectum. Pozwala ono ocenić konsystencję gruczołu, jego wielkość oraz ewentualną bolesność. Drugim badaniem, które pozwala w dużym stopniu postawić odpowiednie rozpoznanie jest ocena poziomu antygenu sterczowego, tzw. PSA w surowicy krwi. Jest to białko produkowane przez komórki prostaty, którego poziom znacząco wzrasta w przypadku pojawienia się komórek nowotworowych w gruczole. W Polsce przyjęło się uznawać górną granicę na poziomie 4 ng/ml. Powyżej tego poziomu należy baczniej przyglądać się takiej prostacie poprzez dodatkowe badania, jak USG transrectalne, czyli przez kiszkę stolcową, TK i RM miednicy oraz biopsję igłową TRU-CUT. Poziom PSA może być podwyższony również w przypadku dużego gruczołu krokowego, jego stanu zapalnego, a nawet całkowicie niezależnie, ponieważ z obserwacji wynika, że u ok. 10% mężczyzn mimo szczegółowych badań komórek nowotworowych nie znaleziono.

W przypadku wykrycia ogniska raka w sterczu proces terapeutyczny zależy od stopnia zaawansowania choroby, istnienia ewentualnych przerzutów, stopnia złośliwości komórek nowotworowych oraz wieku i stanu ogólnego pacjenta.

Rak stercza rozsiewa się drogą naczyń chłonnych, poprzez naciekanie sąsiednich struktur oraz drogą krwionośną. Przerzuty spotyka się najczęściej w układzie kostnym oraz płucach. W takich przypadkach  ilość antygenu PSA w surowicy może osiągnąć poziom kilkunastu tysięcy ng/ml. Na szczęście obecnie, dzięki powszechności badań profilaktycznych już na poziomie praktyki lekarza rodzinnego, tak zaawansowane stany spotyka się niezmiernie rzadko. Nim zostanie podjęte specjalistyczne leczenie, podejrzane przypadki muszą zostać potwierdzone badaniem patomorfologicznym. W tym celu istnieje konieczność pobrania wycinków z tkanki gruczołu krokowego poprzez wykonanie tzw. biopsji TRU-CUT. Dopiero taka ocena pozwala podjąć decyzję odnośnie dalszego postępowania terapeutycznego.

Sposoby leczenia raka stercza

Sposobów leczenia jest kilka. Najbardziej radykalny to prostatektomia, czyli całkowite operacyjne wycięcie prostaty wraz z okolicznymi węzłami chłonnymi. Drugim równie skutecznym postępowaniem jest Rtg – terapia polegająca na naświetlaniu promieniami jonizującymi stercza i jego okolicy. Stosuje się również jej odmianę brachyterapię, która polega na wszczepieniu napromieniowanych igieł w tkankę prostaty. Ostatnim postępowaniem terapeutycznym, nieradykalnym jest kastracja chirurgiczna lub biochemiczna polegająca na zahamowaniu produkcji męskiego hormonu – testosteronu. Sposób wyboru leczenia zależy od stopnia zaawansowania choroby, stanu ogólnego pacjenta i jego oczekiwań. Wiek również predysponuje do tego, czy należy zastosować najłagodniejszą formę terapii, a może wystarczy tylko baczna obserwacja przez urologa.

Leczenie operacyjne wiąże się z licznymi powikłaniami, które mogą nie zostać zaakceptowane przez chorego. Najczęściej są to problemy z utrzymaniem moczu, zwężenie zespolenia pęcherzowo-cewkowego oraz zanik potencji.

Po Rtg terapii spotykamy się z nasilonymi dolegliwościami dysurycznymi, pieczeniem w czasie mikcji i oddawania stolca oraz z częstomoczem. Objawy te ustępują zwykle po kilku miesiącach.

Hormonoterapia, czyli podawanie preparatów blokujących produkcję testosteronu przez jądra jest najczęściej stosowana jako leczenie dodatkowe, po naświetlaniach, bądź jako monoterapia paliatywna. Objawy uboczne w takim przypadku to przede wszystkim zlewne poty i spadek potencji, a przy dłuższym leczeniu występują objawy osteoporozy, dolegliwości kardiologiczne oraz inne związane z niskim poziomem hormonu.

W przypadku rozpoznania i leczenia raka prostaty, chory pozostaje praktycznie do końca życia pacjentem poradni urologicznej, ponieważ wymaga dalszej diagnostyki w celu wykrycia ewentualnej wznowy procesu nowotworowego. W tym celu wykonuje się okresowe kontrole, badania PSA, USG jamy brzusznej oraz TRUS, kontrolne zdjęcia Rtg płuc, scyntygrafię kośćca, tomografię jamy brzusznej i miednicy.

Nadal ważna jest odpowiednia dieta i tryb życia oraz wsparcie osób bliskich.

Oprac. Ewa Osiecka