Siedziba książąt raciborskich światowym dziedzictwem kulturowym

Dobra raciborskie w 1834 r. weszły w drodze spadku w ręce rodziny Hohenlohe, która stała się książętami raciborskimi nowej ery. Za swoją siedzibę obrali oni byłe opactwo cysterskie w Rudach, które przebudowali na reprezentacyjny pałac magnacki. Wiadomo, że te zabudowania, po zniszczeniach z 1945 r.,  znajdują się obecnie we władaniu diecezji gliwickiej. Niezmordowany ks. Jan Rosiek nadzoruje przeprowadzenie renowacji założenia pałacowo-klasztornego w Rudach.

W 1945 r. rodzina książęca opuściła Rudy i udała się do Corvey. Według oficjalnej tytulatury noszą nazwisko „książę (Herzog) von Ratibor, książę (Fürst) von Corvey, książę (Prinz) zu Hohenlohe-Schillingsfürst”. Równocześnie z objęciem dóbr raciborskich książę Wiktor von Ratibor przejął także dobra w Corvey, znacznie mniejsze jednak, niż majętności raciborskie. Corvey leży w Północnej Nadrenii-Westfalii w pobliżu Paderbornu, który jest miastem uniwersyteckim i biskupim. To tu, nad rzeką Wezerą, dwaj kuzyni Karola Wielkiego w 822 r. założyli opactwo benedyktyńskie Corvey. Wnet stało się ono centrum intelektualnym. Tutejszy mnich i kronikarz Widukind (925 – 973) napisał 3-tomową „Saksońską Historię”, coś w rodzaju naszych „Kronik” Galla Anonima, napisanych jednak 300 lat przed naszym Gallem. W bibliotece klasztornej znajdowały się „Annały” Tacyta i kilka dzieł Cycerona. Po zniszczeniach wojny 30-letniej (1618 – 48) wzniesiono w stylu barokowym obecną budowlę.

Kompleks ma kształt wydłużonego prostokąta, który tworzą dwa równoległe dwupiętrowe skrzydła połączone dwoma krótszymi. 31-osiowy fronton ma długość 200 m. Znajduje się w nim pięć portali różnej wielkości; jeden z nich jest bramą wjazdową na obszerny dziedziniec wewnętrzny. Od strony północnej czworobok jest zamknięty krótszym, 18-osiowym skrzydłem. W północnych narożach umieszczono trzypiętrowe, kwadratowe wieże zwieńczone latarniami. Pewne wyobrażenie o wielkości obiektu może dać powierzchnia wszystkich pomieszczeń, wynosząca 200.000 m kw. – tak, to nie pomyłka: aż dwa hektary obejmuje ten kompleks. Jak na owe czasy przystało, budowla ma 365 komnat, tyle ile jest dni w roku. Najokazalsza jest zapewne, mająca wysokość dwóch pięter, sala cesarska, nazwana tak od wizerunków cesarzy umieszczonych wśród bogatych zdobień nad rzędami dolnych okien. Nadal zachowane są klasztorne krużganki okalające wewnętrzny dziedziniec, który jest obecnie nekropolią książęcej rodziny von Ratibor.

Od strony południowej kompleks opactwa był zamknięty kościołem  klasztornym. Pierwotnie w miejscu obecnej świątyni znajdowała się trzynawowa bazylika wybudowana w latach 822 – 844 w stylu romańskim. Ze zniszczeń wojny trzydziestoletniej zachowała się jedynie część zachodnia. Jest to tzw. kościół gościnny niemieckich królów, którzy stąd uczestniczyli w nabożeństwach mnichów (do połowy XII w. udokumentowane są 24 wizyty królewskie). W tej części znajduje się fresk z okresu powstania budowli, przedstawiający Odyseusza w walce ze Scyllą. Obecny kościół w stylu gotyckim dobudowano do części zachodniej w latach 1667 – 71. Wyposażenie kościoła wykonano w stylu tzw. baroku z Paderbornu, mniej wykwintnego jak barok południowy. Ołtarz główny i dwa ołtarze boczne są utrzymane w czerwieni wśród bogatych złoceń. Zwracają uwagą także bogato rzeźbione stalle. Oryginalny jest prospekt organowy noszony przez cztery anioły.

Rodzina książęca po objęciu opactwa dokonała tylko niewielkiej przebudowy, polegającej na dostosowaniu niektórych pomieszczeń do świeckich celów mieszkalnych. Wielu członków także dalszej rodziny dysponowało tu swoimi osobistymi apartamentami. Zachowana została bogata biblioteka klasztorna, wzbogacona o duże i cenne zbiory landgrafa Wiktora Amadeusza, przeniesione przez niego z zamku Rotenburg. W latach 1860 – 74 biblioteką książęcą w Corvey zarządzał profesor germanistyki Uniwersytetu Wrocławskiego i poeta Heinrich Hoffmann von Fallersleben, pochowany zresztą na przykościelnym cmentarzu. Przypomnijmy w tym miejscu, że Hoffmann von Fallersleben w czasie wizyty w Rudach przetłumaczył na język niemiecki i wydał drukiem pt. „Ruda. Polnische Volkslieder der Oberschlesier” (Ruda. Polskie pieśni ludowe Górnoślązaków) wybór polskich pieśni ludowych, zebranych przez dr. Juliusza Rogera.

Książęta raciborscy tylko przejściowo przebywali w Corvey, swoją  główną siedzibę urządzili bowiem w Rudach. Opuszczając w 1945 r. Rudy rodzina książęca udała się do Corvey i tamtejszy pałac stał się rezydencją księcia Wiktora III, który zmarł 11 XI 1945. Jego następca – Franz Albrecht Herzog von Ratibor – po zawarciu małżeństwa zamieszkiwał głównie w zamkach Neuaigen i Grafenegg w Austrii. Natomiast obecny szef rodu – książę Wiktor V – od ponad 20 lat mieszka w Corvey.

Wypada wspomnieć, że książę Franz Albrecht udostępnił świątynię opacką jako kościół parafialny dla ogólnego użytku mieszkańców, którzy poprzednio musieli korzystać z kościoła w Höxter, oddalonego o 4 km. W pałacu urządzono muzeum, przyciągające licznych zwiedzających swoimi ciekawymi zbiorami. Można także zwiedzić część pałacu. Niektórzy Raciborzanie pamiętają może zorganizowaną w kwietniu 1998 r. w naszym muzeum wystawę grafik o tematyce myśliwskiej autorstwa Johanna Ridingera (1698 – 1767). Te dzieła sztuki pochodziły ze zbiorów w Corvey. Wreszcie należy wspomnieć bibliotekę książęcą, gromadzącą 74.000 woluminów, w tym wiele inkunabułów, która także jest dostępna dla zainteresowanych.

Ze strony Niemiec do UNESCO skierowany został wniosek o wpisanie kompleksu pałacowo-klasztornego i kościoła opackiego na listę światowego dziedzictwa kulturowego. Dodajmy, że obecnie na tej liście znajduje się 745 obiektów, z tego 393 z Europy. Polska takich obiektów ma 13, jak np. Stare Miasta Krakowa (od 1978 r.) i Warszawy (1980), Kopalnię Soli w Wieliczce (1978) czy Halę Stulecia we Wrocławiu (2006). Lista UNESCO obejmuje 37 obiektów z Niemiec, w tym katedrę w Kolonii (1996), Wyspę Muzealną w Berlinie (1999) czy budynek opery w Bayreuth (2012). Ponieważ kompleks w Corvey został zgłoszony jako jedyny obiekt Niemiec, należy przypuszczać, że siedziba książąt raciborskich znajdzie się od 2014 r. na liście światowego dziedzictwa kulturowego.

Zainteresowanych Czytelników informujemy, że niemiecka telewizja WDR 26 kwietnia o godz. 20.15 wyemituje program poświęcony Corvey i książętom von Ratibor w ramach cyklu „Dynastie Arystokratyczne”. Poprzedni program był poświęcony Hohenzollernom. W Internecie można obejrzeć filmy poświęcone obiektom w Corvey (Schloss Corvey, Kloster Corvey).