Czym jest świadczenie kompensacyjne, a czym rekompensata z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze? I czy można skorzystać równocześnie z obu tych świadczeń?

Nauczycielskie świadczenie kompensacyjne zostało wprowadzone w 2009 r. jako przejściowe rozwiązanie, adresowane do nauczycieli z długim stażem pracy, którzy nie spełniają warunków do wcześniejszej emerytury w oparciu o art. 88 Karty Nauczyciela. Przypomnę, że zgodnie z tym przepisem emerytura wcześniejsza przysługiwała nauczycielowi, jeśli do 31 grudnia 2008 r. posiadał 30 lat zatrudnienia, w tym minimum 20 lat pracy nauczycielskiej wykonywanej co najmniej w połowie obowiązkowego wymiaru zajęć. Nauczycielskie świadczenie kompensacyjne daje nauczycielom możliwość wcześniejszego zakończenia aktywności zawodowej, do czasu uzyskania emerytury kompensuje im dochód z pracy, którego już nie otrzymują, ponieważ nie pracują. Jest to świadczenie zaopatrzeniowe, spoza systemu społecznego ubezpieczenia emerytalnego, finansowane z budżetu państwa. Ustawa z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych wprowadziła rekompensaty dla osób, które pracowały przez co najmniej 15 lat w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, ale nie nabyły z tego tytułu prawa do wcześniejszej emerytury.

Zgodnie z nowym brzmieniem pkt 5 w art. 2 ustawy o emeryturach pomostowych, rekompensata stanowi odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze dla osób, które nie mają ustalonego decyzją prawomocną prawa do emerytury pomostowej. Zgodnie zaś z nowym brzmieniem art. 21 rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli:

- przed dniem 1 stycznia 2009 r. ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat oraz

- nie ma ustalonego decyzją prawomocną prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy emerytalnej lub przepisów odrębnych.

Nauczyciel, który skorzystał z uprawnień do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego nie ma prawa do rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Mówi o tym art. 17 ust. 2 ustawy o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych.

Zarówno nauczycielskie świadczenie jak i rekompensata są przywilejami ustanowionymi przepisami prawa dla osób, które wykonywały pracę nauczycielską. Obowiązujące przepisy nie pozwalają na skorzystanie z dwóch form przywilejów (i nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego i rekompensaty) z jednego tytułu, jakim w tym przypadku jest wykonywanie pracy nauczycielskiej.

Czy należy wystawić do ZUS zaświadczenie o dochodach za ubiegły rok nauczycielowi otrzymującemu świadczenie kompensacyjne?

Osoba, która pobiera nauczycielskie świadczenie kompensacyjne i podejmie pracę zarobkową, która może powodować zawieszenie lub zmniejszenie świadczenia, powinna powiadomić o tym fakcie Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Dodatkowo co roku – do końca lutego – powinna dostarczyć zaświadczenie wystawione przez pracodawcę o wysokości przychodu za ubiegły rok. Na jego podstawie ustalimy, czy wypłacaliśmy świadczenie w prawidłowej wysokości. W przypadku gdy pracownik potrzebuje zaświadczenie o zarobkach dla celów związanych z ustaleniem prawa do świadczeń z ubezpieczeń społecznych i ich wysokości (a zatem także dla celów rozliczenia świadczeń w związku z osiąganym przychodem), pracodawca ma obowiązek wydania takiego zaświadczenia.