Jak bezdomni kręcą interesy

Rozmawialiśmy anonimowo z kilkoma bezdomnymi w Rybniku. Jak się okazuje, część z nich jest bardzo dobrze ustawiona i wcale nie cierpi biedy. – W końcu coś z tego życia trzeba mieć – tłumaczyli nam ze śmiechem rozmówcy.

 

Wielu jest takich, którzy żyją na dnie. Ale są też i tacy, którzy status bezdomnego wykorzystują jak najlepszy interes. W rozmowie z nami przyznali, że z żebrania całkiem dobrze żyją. – Kto nie pije ten jest frajer i idzie do przytuliska brata Alberta. Oni tam się tylko modlą, nic nie wiedzą o prawdziwym życiu. Tu trzeba umieć zarobić. Utrzymać się – przekonuje z przekorą Wojtek, bezdomny od dwóch lat.

 

Trzeba mieć pieniądze i fantazję

 

Wojtkowi się udało. Podobnie jak jego koledzy dostał decyzję z rybnickiej opieki społecznej i ma zagwarantowany dach nad głową w noclegowni i ciepły posiłek. Przy staraniu się o to nie pisnął nawet słowem, ile wyciąga na czarno. Pije. Podobnie jak grupa kolegów, z którymi się obraca. Przez to nie może liczyć na bony żywnościowe lub pieniądze. Dostaje niewiele, bo około dwieście złotych na miesiąc, ale to zawsze coś. – Gdybym miał tylko na to liczyć, nie przeżyłbym do pierwszego – mówi klepiąc się symbolicznie po kieszeni. Wojtek ma z wyglądu około 30 lat lat. Należy do tej części mieszkańców noclegowni, która lubi się zabawić. Bywa wesoło, ale są i konsekwencje takiego trybu życia. Coś za coś. – Przy wejściu na noclegownię zawsze jest obowiązkowe badanie alkomatem – mówi Wojtek. – Kto ma powyżej 0,3 prom. nie wchodzi. Wtedy wysyłają nas na spacer, aż wytrzeźwiejemy, a gdy są mrozy stawiają krzesło na korytarzu – tłumaczy. Kto przychodzi pijany, nie dostanie bonów. To i tak nie wystarczy na życie. Trzeba więc pracować. Oczywiście, na czarno.

 

 

Co kilka dni pod rybnicką noclegownią zjawiają się osoby, które bezdomnym proponują różnego rodzaju pracę. Najczęściej dorywczą. – Prywaciarzom to się opłaca, bo nas nie ubezpieczają. Można zarobić nawet siedem złotych na godzinę. Zdarzają się też inne fuchy – mówi z uśmiechem jeden z bezdomnych. Fuchą może być na przykład sprzedaż złomu za kogoś, kto się boi iść na skup. – Gdy złomu jest dużo, sprzedajmy to w kilka osób. Na skupie trzeba pokazać dowód. Kto nie ryzykuje, ten nie zarabia – mówi Przemek, najmłodszy mieszkaniec noclegowni, a dla kumpli „Przemo”. Tego typu zajęcia zdarzają się rzadko.

 

 

Najczęściej chodzi o budowlankę, choć zdarzają się i takie sezonowe prace jak zabijanie karpi na targu w okresie świąt czy dorywcze prace przy kopaniu grobów na cmentarzu. – Dużo osób przebiera w ofertach pracy – mówi Paweł Janik, który kiedyś również mieszkał w noclegowni. – Znam osoby, które od miesięcy pracują w jednym i tym samym miejscu. Pracują, oczywiście, na czarno. Są dobrymi pracownikami i wyciągają nawet półtora tysiąca miesięcznie. Notorycznie odrzucają mniej płatne propozycje z urzędu pracy, w którym muszą być zarejestrowani – kalkuluje. Paweł będąc bezdomnym także dobrze zarabiał. To pozwoliło mu wyjść z bezdomności. Również kobieta, która pozwoliła mieszkać w swoim mieszkaniu izolując go od kolegów.

 

 

Pierwszego dnia miesiąca zawsze jest najweselej. Kto nie wybrał wypłaty w zaliczkach, teraz jest kimś. Dwieście, trzysta złotych idzie w jeden dzień. – Gdy są pieniądze, jest zabawa. Chodzi się do lepszych lokali. Niektórzy jeżdżą nawet na dziewczynki – śmieje się Wojtek. On zarabia niewiele i pracuje raczej dorywczo, ale gdy koledzy mają pieniądze, bawi się razem z nimi. – Ale jak się pije, to można zapomnieć o spaniu w noclegowni. Pracownicy nie wpuszczą. Wyślą na spacer i trzeba by chodzić do rana. Wtedy planuje się już wcześniej, gdzie się spędzi noc z kolegami – wyjaśnia Wojtek. Kilku z nich było za granicą. Pracowali na czarno, tak jak w Polsce, ale stawki były wyższe. – Jak ktoś się lubi bawić to się bawi i za granicą. Kumpel opowiadał, do jakich lokali chodził w Niemczech. Do Polski nie przywiózł ani grosza – mówi „Przemo”. Miesiąc wygląda zawsze tak samo.

 

 

Koło połowy miesiąca kończą się pieniądze i trzeba liczyć na kolegów. Tych, którzy akurat pracują i mogą wziąć zaliczkę. Wśród rybnickich bezdomnych są i tacy, którzy jeśli zarabialiby tyle, co opisywana grupa, już dawno by się stąd wyprowadzili. – Wielu tylko mówi, że chce wyjść z bezdomności. Tak naprawę mając dach nad głową i posiłek, mogą całą wypłatę poświęcać na rozrywki – mówi jeden z mieszkańców, zastrzegając sobie anonimowość. – Ja chcę z nimi dobrze żyć. Po co mi kłopoty. Niech się bawią. Co im zostało. Takie życie – dodaje.

 

 

– Czy osoby przebywające w noclegowni, muszą być zarejestrowane w urzędzie pracy?
– Pracownik socjalny ma za zadanie usamodzielnić osoby przebywające w noclegowni. Podstawą takiego usamodzielnienia jest praca i własne dochody. Pracę można znaleźć właśnie przez urząd pracy. Często w naszej pracy spotykamy osoby uzależnione od alkoholu. Staramy się im pomóc wyciągając ich z nałogu.

 

– Czy jest pan świadom faktu, że większość bezdomnych pracuje na czarno?
– Ja tylko podejmuję decyzję. Osobą odpowiedzialną za określenie sytuacji materialnej jest pracownik socjalny. To on współpracuje z osobą bezdomną. Również do jego zadań należy solidne spenetrowanie środowiska bezdomnego. Osobiście opieram się na opinii z takiego właśnie rozpoznania. I w zależności od warunków podejmuję odpowiednią decyzję.

 

– Czy osoby bezdomne są rzeczywiście pozbawiane bonów żywnościowych za pijaństwo?
– Nie stawiałbym tego w takim świetle. Dziś podstawą pracy z osobami bezdomnymi i innymi klientami opieki społecznej jest tzw. kontrakt socjalny. Jest to swego rodzaju umowa pomiędzy pracownikiem socjalnym a bezdomnym. Jak w każdej umowie, są tam zawarte odpowiednie warunki, które muszą spełnić obie strony. Jeśli jest tam mowa o nagradzaniu bonami za odpowiednie zachowanie, nie widzę w tym nic złego.

 

Arian Czarnota

 

Na prośbę rozmówców ich imiona zostały zmienione.